Fazla Mesai İçin İşçinin Onayı Alınmalı mıdır?

Fazla çalışma tanımı, genel anlamda haftalık olarak 45 saati aşan çalışmalara denir. İşveren ve işçi arasında anlaşmalı olarak kırk beş saati geçen çalışmalarda işçinin onayının alınıp alınmadığı ve fazla çalışma mesaisi tartışılan konular arasındadır. İş kanununa göre fazla çalışmanın mutlaka yazılı olarak yapılması gerekmektedir. Haftada kırk beş saat zorunlu çalışma saatini aşan ve fazla çalışma yaptırılan işçi fazla çalışmış sayılır ve mesai bedelini almaya hak kazanır.

Başka bir tabirle, iş kanununa tabi olan tüm işyerlerinde haftalık çalışma süresinin kırk beş saati aşması durumu demek fazla çalışma yapılıyor anlamına gelir.

İşveren Fazla Mesai Yaptırmak Zorunda Kalırsa Ne Yapmalıdır?

İş kanununa göre fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma gereken durumlarda işçinin mutlaka rızası ve yazılı onayının alınması gerekmektedir. Eğer işveren fazla mesai yaptırmak zorunda kalırsa ne yapmalıdır merak edilen konular arasındadır. Belirli sebepler yüzünden çalışmanın zorunlu olduğu nedenlerden veya olağanüstü durumlardan dolayı yapılıyorsa bu durumda onay şartı aranmaz. Fazla çalışma yaptırmak isteyen işveren, iş sözleşmesinin yapılması sırasında veya bu ihtiyaç ortaya çıktığı sırada; yapılan fazla çalışmalar evraklar işçinin özlük dosyasında iş yerinin tehlike sınıfında belirlenen yıl boyunca saklanmalıdır. İşveren fazla mesai yaptırmak zorunda kalırsa ne yapmalıdır konusunda zorunlu sebepler dışında fazla çalışma türevlerini yapmak istemeyen bir işçi, vermiş olduğu onayı geri almak istiyorsa, otuz gün önceden işverene yazılı olarak durumu bildirir ve isteği geri alabilir. İşçi, fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma isteğinden vazgeçip, işverene bunu yazılı olarak 30 gün önceden tebliğ etmişse, işçi fazla çalışma için kesinlikle zorla çalıştırılamaz.

Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışmalarda İşçiye Verilecek olan Ücret?

Kanunda belirtilen ücret tutarı, fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışmalarda işçiye verilecek olan ücret, asıl ücret tutarının daha altında verilemez. İşçi saat başı fazla çalışma ücreti için, saat başına düşen miktarın %50 arttırılması şartıyla ödeme yapılır. Fazla sürelerle çalışma haftalık 40 saat olan ve mesaisi 45 saati geçmeyen çalışmalar olarak tanımlanır. Fazla sürelerle çalışma ücretleri, mesai saat başına düşen çalışma ücretinin %25 arttırılması esasına uyulması sağlanır.

Ayrıca fazla çalışma yapan işçi, eğer isterse ücret yerine, fazla çalışma yaptığı süreyi serbest zaman olarak da kullanabilir. Durumu şu şekilde açıklayabiliriz; bir işçi normal çalışma saatinin 1 saat ve daha fazla süresinde çalıştığında mesaiyi ücret almak yerine serbest zaman olarak kullanabilir.

İşçi bu durumda 1.5 saati serbest zaman şeklinde kullanabilmektedir. Fazla sürelerle çalışan işçi ise her 1 saat fazla sürelerle çalıştığı süreyi serbest zaman olarak kullandığında saat başına düşen serbest zaman, 1 saat 15 dakikadır. Fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışmalarda işçiye verilecek olan ücret yerine, işçinin mesaisini izin olarak olarak kullanmak istemesi, çalışma süresi zamanında aldığı maaştan kesinti yapılamaz.

İş Güvenliği Uzmanı ve İşyeri Hekiminin Mesai Alması

2013 yılından itibaren yürürlüğe giren İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, İş Güvenliği Uzmanı ve işyeri hekiminin çalışma saatlerini ve haklarını düzenlemiş ve ortak sağlık birimi ile olan ilişkileri ve çalışma koşulları farklı bir konumda değerlendirmeye alınmıştır. İş Güvenliği Uzmanı veya İşyeri hekiminin mesai alması konusunu ele alacak olursak; kişiler işveren vekili statüsünde işveren adına yetki ve yönetim açısından yetkilendirildiyse ve işyerini yönetme yetkisi varsa işveren vekili sayılabilirler. Burada işveren vekilinin fazla mesai alıp almayacağı sorunu ortaya çıkar. İşveren vekili de işverene bağlı olarak ücret karşılığında çalışan ve hizmet veren işçi sıfatı grubuna girmektedir.

Dolayısıyla söz konusu işveren vekilinin de işçiye tanınan haklardan yararlanması gerekir. Yönetici konumunda olan ve kendi mesaisini kendisi ayarlayan işveren vekili, yüksek bir ücret alıyorsa mesai almayabilir. Ama söz konusu işveren vekilinin yöneticisi varsa ve mesai saatlerine göre çalışıyorsa, fazla mesai ücretini de almalıdır. Sonuç olarak İş Güvenliği Uzmanı ve İşyeri Hekiminin mesai alması durumu, kişiler mesai saatlerine göre çalışıyorsa, fazla mesai almaya hak kazanırlar.